Menu
© Harry-Imre Dijkstra, september 2021
Joseph Martin Kraus - Complete piano music
Kraus: Sonate in Es, VB 195 - Sonate in E, VB 196 - Zwei neue kuriose Minuetten VB 190 - Rondo in F, VB 191 - Svensk Dans VB 192 - Thema con variazione VB 193 - Larghetto VB 194
Costantino Mastroprimiano (fortepiano)
Brilliant Classics 95976 • 79' •
Opname: okt. 2020, Smarano Orgelacademie, Trento (I)
Het is natuurlijk in het geheel niet onaardig bedoeld, maar voor het overzicht en vooral het inzicht in het compositorisch kunnen van een toonschepper is het wel eens fijn om alle muziek in hetzelfde genre op één schijfje compleet te kunnen genieten. De pianowerken van Joseph Martin Kraus (Frankfurt am Main 1756-Stockholm 1792) staan bepaald niet onderbelicht in de catalogus: er zijn complete pianowerken in uitvoeringen van ondermeer Ronald Brautigam (Bis) en Christian Brembeck op pianoforte (Musicaphon) en ook de pianosonates komen in meerdere verzamelalbums voor.
Kraus' studiepad liep via Mainz (rechten) en Erfurt (rechten en muziek) naar Göttingen, waar hij zich op muziek en literatuur concentreerde. Met slechts negentien jaar had hij reeds een Te Deum, enige oratoria (op eigen tekst) en een Requiem geschreven, waarin de kenmerken van Sturm und Drang volop aanwezig zijn. Een studievriend haalde hem over mee te reizen naar Stockholm om zijn kans te wagen aan het hof van koning Gustav III. Maar er volgden drie jaren van bittere armoe en vertwijfeling voordat hij opgemerkt werd. Een opera-opdracht, notabene op een libretto van de koning, bracht echter verlossing: met twee banen en een behoorlijk salaris als beloning kon hij weer vertrekken, op 'Grand tour' door Europa. In vijf jaar tijd bereisde Kraus Duitsland, Italië Engeland en Frankrijk en ontmoette ondermeer Albrechtsberger, Gluck en Haydn, die Kraus als een van de grootste genieën beschouwde en uiterst verguld was met Kraus' aan hem opgedragen Symfonie in c.
Terug in Stockholm volgden vier vette jaren, waarin Kraus veel theatermuziek schreef – een genre waarin hij zich niet zo thuisvoelde. In 1792, het jaar dat koning Gustav III vermoord werd (het thema van opera's van Mercadante, Auber en Verdi), overleed ook Kraus, door ziekte.
De bij tijd en wijle heftige stijl van Kraus, met abrupte harmonische wendingen en curieuze dramaturgie binnen de meerdelige werken en een gave voor uiterst lyrische melodielijnen vinden we niet alleen in zijn symfonische werk. In het Thema con variazione en de Svensk dans wordt hierin al ruim voorgsorteerd. Het hoogtepunt in zijn oeuvre voor piano is zonder meer de Pianosonate in E, een uitgebreid en uitbundig werk, waarin opnieuw een thema met variaties voorkomt.
Mastroprimiano heeft met de moderne kopie van een Stein fortepiano uit 1781 niet de gelukkigste keuze gemaakt: het mechaniek lijkt stug en moeizaam te functioneren, hoekig en bonkig in snelle passages. Bovendien springen sommige snaren wat spichtig op en is de terugslag van de toetsen opvallend goed te horen. In de over het algemeen prettige interpretaties kiest hij soms moeizame tempi en veroorlooft hij zich bijvoorbeeld in het tweede deel van de Pianosonate in E en het Thema con variazione zoveel vrijheid dat de agogiek in een rubato (wanneer de rechterhand zeer onregelmatig ten opzichte van de stabiele linkerhand beweegt) lijkt te zijn beland. Maar de af en toe stout aangezette accenten en de goed gedoseerde stiltes tussen passages komen weer mooi uit dankzij de ietwat directe opname. Ook de zorgvuldigheid van zijn spel is kenmerkend, zich uitend in een serieuze benadering van de kleinere werken en het schaarse gebruik van het pedaal, pardon: de kniehevel!